Hoe kun je auteursrechten overdragen?

Even een stapje terug… Wat zijn auteursrechten precies?

Auteursrechten zijn rechten die je automatisch krijgt zodra je een origineel werk maakt. Je hoeft ze niet aan te vragen of te registreren: de bescherming ontstaat op het moment dat je iets creëert dat ‘een eigen, oorspronkelijk karakter’ heeft. Denk aan een artikel, een logo, een film, een muziekstuk of zelfs een interface-design.

Als maker krijg je twee belangrijke bevoegdheden:

• Het exploitatierecht: je bepaalt wie je werk mag gebruiken, kopiëren, publiceren of bewerken.

• Het persoonlijkheidsrecht: je mag jezelf als maker laten erkennen en je kunt je verzetten tegen misbruik of verminking van je werk.

Deze rechten zorgen ervoor dat jij de regie houdt over je creatie. Maar je kunt er ook voor kiezen om (een deel van) je rechten over te dragen aan een ander — bijvoorbeeld een opdrachtgever, uitgever of samenwerkingspartner.

Hoe werkt overdracht van auteursrechten?

Als je jouw auteursrechten wilt overdragen, moet dat altijd schriftelijk gebeuren. De wet vereist een zogeheten akte van overdracht. Mondelinge afspraken zijn dus niet geldig. In die akte leg je precies vast:

• Welke rechten je overdraagt (bijv. gebruik, verveelvoudiging, aanpassing)

• Waarvoor de rechten gebruikt mogen worden (media, platforms, landen)

• Of het om bestaand of toekomstig werk gaat

• Wat je krijgt in ruil voor de overdracht (vergoeding, credits, gebruiksduur)

De akte moet voldoende specifiek zijn. Alleen zeggen “ik draag mijn auteursrechten over” is niet genoeg. De wet stelt dat de overdracht expliciet moet worden omschreven, zodat voor beide partijen duidelijk is wat wel en niet is overgedragen.

Persoonlijkheidsrechten blijven (meestal) bij de maker

Ook al draag je je auteursrechten over, je persoonlijkheidsrechten blijven in principe bij jou als maker. Denk aan:

• Het recht om als maker genoemd te worden

• Het recht om bezwaar te maken tegen verminking of wijziging van je werk

Deze rechten kun je niet volledig overdragen, maar je kunt er wel afstand van doen. In commerciële samenwerkingen wordt dit vaak gevraagd: bijvoorbeeld wanneer je werk wordt aangepast of geanonimiseerd. Als maker kun je kiezen of je daarmee akkoord gaat. Je hoeft dus niet altijd ‘zichtbaar’ te blijven, maar het is slim om daar bewust een keuze in te maken en dit ook vast te leggen.

Welke rechten draag je over – en welke niet?

Een overdracht hoeft niet allesomvattend te zijn. Je kunt ervoor kiezen om alleen bepaalde onderdelen over te dragen, of het gebruik te beperken tot specifieke contexten:

• Alleen voor online gebruik

• Alleen binnen Nederland

• Alleen voor een bepaalde periode

• Alleen binnen een bepaald project of merk

Zo hou je zelf controle over hoe en waar je werk terechtkomt. Het voordeel van een gedeeltelijke overdracht is dat je het werk ook elders kunt blijven gebruiken of verkopen — mits je dat goed vastlegt.

Wat als het werk nog niet bestaat?

In sommige gevallen wil een opdrachtgever de rechten op toekomstig werk vastleggen. Bijvoorbeeld bij een langdurige samenwerking, een campagne met meerdere visuals, of een reeks illustraties. Ook dat kan, maar dan moet je in de overeenkomst zo concreet mogelijk omschrijven:

• Om wat voor soort werken het gaat

• Wanneer je ze gaat maken

• Wat de ontvanger ermee mag doen

Let op: algemene bewoordingen zoals “alle toekomstige werken” zijn te vaag en kunnen juridisch niet standhouden. Wees dus altijd specifiek en duidelijk — ook als het om iets gaat wat nog niet bestaat.

Of kies je toch liever voor een licentie?

Soms wil je niet je rechten verkopen, maar wel iemand anders toestemming geven om je werk te gebruiken. In dat geval kun je kiezen voor een licentie. Jij blijft dan de rechthebbende, maar je geeft een ander bepaalde gebruiksrechten, onder voorwaarden.

Een licentie is vaak flexibeler dan een overdracht en kan precies worden afgestemd op jouw wensen. Denk aan:

• Duur van het gebruik (bijvoorbeeld 1 jaar)

• Gebruiksdoel (bijv. alleen promotie)

• Exclusief of niet-exclusief

• Tegen betaling of gratis

Voor creatieve makers is een licentie vaak een aantrekkelijke optie, omdat je zelf zeggenschap houdt over je werk én inkomsten kunt genereren uit meerdere opdrachten of klanten.

Wat betekent dit voor creatieve makers?

1. Gebruik altijd een schriftelijke akte
   Zonder duidelijke, schriftelijke afspraken heb je juridisch geen overdracht. Gebruik dus altijd een akte, hoe klein de opdracht ook lijkt. Daarmee bescherm je jezelf én de andere partij.

2. Bepaal vooraf wat je wél en niet wilt overdragen
   Denk goed na over je eigen creatieve vrijheid. Wil je je werk later opnieuw gebruiken? Wil je niet dat het zonder overleg wordt aangepast? Neem dit op in je afspraken.

3. Let op je persoonlijkheidsrechten
   Wil je als maker genoemd blijven worden? Of juist niet? Wil je het recht behouden om bezwaar te maken tegen bewerkingen? Geef dit expliciet aan in de overeenkomst.

4. Laat je contract checken
   Een akte laten opstellen of controleren door een jurist voorkomt veel misverstanden. Ook als je denkt “dit komt vast wel goed”, is het slim om je juridische positie helder te hebben.

Tot slot

Of je nu een ontwerper, fotograaf, schrijver of maker bent, je werk heeft waarde. En die waarde kun je beschermen met duidelijke afspraken over auteursrechten. Of je nu kiest voor overdracht of een licentie, het belangrijkste is dat je weet wat je doet en dat alles goed op papier staat.

Heb jij vragen over auteursrechten of wil je een akte laten opstellen of beoordelen? Plan dan nu een gratis gesprek in met ons.